عمر بن محمد نسفی«نجم الدین عمر بن محمد بن احمد نسفی» (۵۳۷- ۴۶۲ ق) از علمای حنفی مذهب است که سمعانی شرح حال او را در کتاب معجم خود آورده است. ۱ - معرفی اجمالیاین شرح حالی است که نویسندگان پس از سمعانی از آن بهره برده و با توجه به اطلاعاتی که از زندگی نویسنده به دست آورده‌اند، آن را کامل کرده‌اند. نویسنده از چنان شهرتی برخوردار است که سمعانی در شرح حال او می‌نویسد: «از آنجا که وی بسیار مشهور است و تالیفات بسیاری دارد، من او را در این مجموعه ذکر کردم». یکی از نویسندگان سده نهم هجری نیز او را «مفتی ثقلین» نامیده است. ابن نجار درباره او و کتاب هایش می‌نویسند: «او فقیهی فاضل، مفسر، محدث و ادیبی ذوالفنون است و کتاب‌هایی در تفسیر ، حدیث و به رشته تحریر درآورده است و شاید شمار نگاشته‌های او به ۱۰۰ برسد». کتاب «القند فی ذکر علمای سمرقند» از مهمترین آثار اوست. تفسیر بزرگ « الاکمل الاطول » در چهار مجلد و تفسیر مختصر « التیسیر فی التفسیر » از جمله آثار اوست. ترجمهی فارسی او از قرآن کریم از قدیمی‌ترین ترجمه‌های موجود است. کتاب « عقائد النسفیة » او با موضوع توحید و عقاید اسلامی، مورد توجه و عنایت بسیاری از عالمان قرار دارد. این کتاب در بسیاری از حوزه‌های علمیه اهل سنت و به ویژه در دانشگاه الازهر جزو کتب درسی است. از شروح و حواشی بسیاری که بر این کتاب نوشته شد، مهمترین و مشهورترین آن‌ها شرح علامه تفتازانی متوفای ۷۹۱ ق است. ۲ - آثارنسفی علاوه بر آثار مذکور، صاحب تالیفات دیگری نیز هست که از آن جمله است: ۱- بعث الرغائب لبحث الغرائب؛ ۲- تطویل الاسفار لتحصیل الاخبار؛ ۳- الجمل الماثورة؛ ۴- الحصائل فی الفروع؛ ۵- دعوات المستغفرین؛ ۶- شرح الاصول؛ ۷- طلبه الطلبه، فی الاصطلاحات الفقهیه علی مذهب الفاظ کتب الحنفیه؛ ۸- فی بیان مذهب التصوف و اهله؛ ۹- یواقیت المواقیت، فی فضائل الشهور و الایام. ۳ - عناوین مرتبطالقند فی ذکر علمای سمرقند (کتاب) . ۴ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |